Özet

Türk Ceza Kanunu’nda (TCK) yaş küçüklüğü, akıl hastalığı, sağır dilsizlik, geçici nedenler, irade dışı alınmış alkol ve uyuşturucu madde etkisinde olma gibi başlıklar altında psikiyatrik bakımdan ceza sorumluluğu ile ilgili maddeler bulunmaktadır.  Bu konularda ceza sorumluluğunun belirlenmesi için adli psikiyatrik bilirkişiliğe başvurulması hukuken gerekli görülmüştür.

 

Çocuklarda ceza sorumluluğu yaşa göre basamaklandırılmıştır. TCK’ya göre, suç işlediği sırada 12 yaşını doldurmamış olan  çocukların ceza sorumluluğu yoktur. 12 yaşını doldurmuş 15 yaşını doldurmamış çocuklarda her koşulda ceza sorumluluğunun (farik mümeyyizlik) belirlenmesi gerekli görülmüştür. Bu yaş grubunda çocuğun söz konusu suç eyleminin hukuki anlam ve sonuçlarını algılayıp algılayamamadığı veya davranışlarını yönlendirme yeteneğinin yeterince gelişip gelişmediği değerlendirilir. 15 yaşını doldurmuş 18 yaşını doldurmamış çocuklarda ise ancak zihinsel gelişim yetersizliği ya da akıl hastalığı şüphesi ya da iddiası olduğu zaman ceza sorumlululuğunun belirlenmesi söz konusudur.

 

Bilirkişi, suçlu çocuk ve ergenin ruhsal durumu, ruhsal yapı özellikleri ve gelişim düzeyleri, tepki özellikleri ile fiili işleme döneminde içinde bulunduğu koşulları, fiil ile ilişki derecelerini inceler ve değerlendirir. 

 

Erişkinlerde ceza sorumluluğunun belirlenmesinde ise suç eyleminin gerçekleştiği sırada, kişinin akıl zayıflığı (örn: zeka geriliği, demans vb.) ya da akıl hastalığının olup olmadığının, bunlardan biri varsa ceza sorumluluğunu etkileme derecesinin saptanması gerekmektedir. Bu değerlendirmeler kişinin ruhsal ve fiziksel muayenesi, tıbbi incelemeleri(psikometrik ve laboratuvar), gerekirse gözlemi, dava dosyasının ya da soruşturma dosyasının ve önceki tıbbi kayıtlarının incelenmesi ile yapılır. Bütün bu değerlendirmeler rapor olarak yargı kurumlarına sunulur.

Summary